Tisamaujunik nunamik tungavilingningaaqtunik silarjuarmit ukiuqtaqtuqutilimaanginnik pijausimavuq, Laura Hodgins qaujisarniqaqput qanuq ukiuqtaqtumiut sanagaliuqtiit qallunaanik isumataqammaringninginik ammalu niruaqsingilutik piliriammarigijaninginnik pijutiqaqLutik nunammarigijanginik.
Melissa Shaginoff Qaujitittinasuktut ilitarijaunirmut (Palmer-mit pujuuq) (2020–Ullumimut) tikiutillugu Ajjiliuqtausimajuq© SANAUGALIUQTI QULAANIITTUQ
Sanasimajut agviarutaunginnaqattaqpuq sanaugaliuqtinut nunqaqtunuk silarjuarmit ukiuqtaqtuqutinganirmiunit, akturutauvakLuni takuksautittinirmut sanaugaliuqtaminik, ilitarijaunirmullu. Taimali tamakkua ukiuqtaqtumiutat sanaugaliuqtiit uqaujjausimavut imanna “sanalusi” uqausiq imanna tukiqaqpuq, angirraminik qimaigiaqaqput qallunaanut nuullutik. Kisianili tamamakkua sanaugaliuqtiit imanna pinasuliqput, taimaigiaqangittugut nunattinniinginnariaqatugut.
Ukiuqtaqtumiutaullunga nuulauqsimavunga Montreamut, Quebecmut, quttinniqsamik illinniakkannirumallunga—silattuqsarvigjuaqtaqangimmat uvanga nunaganit—Kaujimattiaqtunga qanuq iLuringinniusuunguninganik qallunaat nunanganuaqLuni ajurunniikkannirumalluni sanaugaliurnirmik. Maannsaangulauqtuq nunamik tungavilingnik piliriangujuq taakkunangat sanaugaliuqtiujunik Maureen Gruben, Bolatta Silis-Høegh, Melissa Shaginoff, Niillas Holmberg, Jenni Laiti ammalu Outi Pieski, qaujililauqpunga taakkua sanaugaliuqtiujut pijumalaunginninginnik qallunaanik aaqiktaujimajunik, taakkua sanaugaliuqtiit atuqLutik sanarrutillaringinnik, atiliurutinginniklu atuqLutik ammalu pisimmamariLutik sanaugaliuqtangit nunallaringaningaaqtunik. Taakua sanaugaliuqtiit aturunniiqsimaliqtut qallunaat nunanganirmiutitut kisianili atungaaliqLutik napaaqtulinguanik, sikuni, ammalu nunamik nunalinginningaaqtunik ilinniarutaullutik takujauqattarniarmata.
Maureen Gruben Taijaujjutiqangituq (Suli sanavalliajanga) (takuksautituajuq) (2022) Qallunaaqtaq Marruuk 8.5 × 17.1 m miita atuniTUNIJAUJUT TUK TIIVINGINNIK© SANAUGALIUQTI
Inuvialungmiutaq Maureen Gruben ukiuqtaqtumiutaulluni sanaugaliuqtiujuq sanaugaliuqtangit takuksauniqammarikput ukiuqtaqtumiutauninganik. Sivulliqpaamit sanalauqsimajanga nunamik tungaviqammarikLuni, miqsuqLunga nunanik pijjutilingmit (2017), 111-nik sikumik angmajunguanik sanasimallutik aupaqtunik qallunaaqtanik. Gruben taimanna atuinnaqattaqtuq sanalluni ullumimut tikiutillugu, sanajavininga Taijaujjutiqangituq (Suli sanavalliajanga) (2022), sanningajunguaq aupaqtumik atuqLuni—silarjualimaamit sapummijaujjutaungmijumik. Tutuujaqtumit Inuvialuit nunaliqutinginnik, Nunattiarmit, nunaliralaangujuq tamaani Beaufort-liup tariunganik, pitaqarunniilirmat angijualungmit sigjanganik arraagutamaat tamaung tariurjuarmungauvallialluni.
“Qaujisaqtirjuat uqaqsimaliqput ammalu uvagut takujunnattiaqLutigut nunalittinnik, tamanna nuvuarjuqutivut akuniungittuq pitaqarunniirnialiqtuq,” uqalauqtuq Gruben [1]. “Ullumiujurli suurlu mattutiqsuiquujilluta pinasuqattaliqpugut kisianili nuugiaqarnialiqtugut asianut nunaliktaarasulirluta.” Taijaujjutiqangituq (Suli sanavalliajanga) suurlu sikumut nuqqaqtitausimalluni taqqinut marrunut, aputimullu saujausimalluni. NautiqsuinnaqpakLutigulu asijjiqpalliajumik piqsiqtillugu, Gruben utilauqsimajuq siku surakpallialiqtillugu Junimit—aukpallialiqtillugu ammalu quaqsaarnaqsilluni tamauna sikukkut aullaariaksaq. Kinguniagulli, aput auksimaliqtillugu takuksauniqaliqLunilu sanningajunguarmik tamaani qallunaaqtamit inigijaujuvinirmi, suurlu Tuktuujaqtumit siku piqujisimammarikLuni suraqujingiLuni nunaligijaujumik, sananguaqtanganik taimanna takuksainqaqtuq.
Maureen Gruben Taijaujjutiqangituq (Suli sanavalliajanga) (takuksautituajuq) (2022) Qallunaaqtaq Marruuk 8.5 × 17.1 m miita atuniTUNIJAUJUT TUK TIIVINGINNIK© SANAUGALIUQTI
Gruben uqalauqtuq atuqattarniqsaunirailluni sukunguanik sanaguaqtaminut pijjutigillugu “Piujummarialuungmata qaulluqtut nunait, ammalu taimaittunik qauluqtunik takuinnaujaqpusi. Sananguapakpusi qauluqtunik nunamik ammalu taima ajjiqangittuq.” Taimali taimanna uqatuinnangiLuni, Gruben uqalaurivuq taimaittunik sananguaqLuni nunanik suurlu ilautittikkannisuunguvut kisutuinnaqnik: “Pitaqakanniqtummarialuungmat . . . uqarumavungali sanginiqtaqammaringmat, sanginimmarikanirmik pitaqakkanniqput pijjutigillugu nuna pitaqarmat ilissi sanajasinnik.”
Bolatta Silis-Høegh Haveforeningen “Sisimiut” Anno 2068 (2009) Ajjigiingitut tusagaksalirijiit 16 × 16 miita© SANAUGALIUQTI
Bolatta Silis-Høegh aaqiksulauqtanga Haveforeningen “Sisimiut” Anno 2068 (2009) sanasimgivuq nunamiktauq nunanganik KalaaLit nunanganik. Silis-Høegh ukiuqtaqtumit ukiunik 60-nik isumagivauk sivuniksamik pijjutigilluniuk. Qarliralaak nattiup amianik sanasimajut nivingavut inisivvingmit, qamutiilu tamaani ilisimallutik iksivaarviuqattarniarmat ammalu pivalliajunik titiraqsimajut tamaani maniqamit illisimagillutik, titiraqsimallutik pinguavigjuarniuniaqtumik aujauliqpat taakkununga KalaaLimiutanut takuksautitaulutik ukiuq 2072 atliqpat. KalaaLimiutat nutaamik tukiqaqtitauliqput. Ukiumit 2068-mit, ulunguaq atuqtauniaqpuq suraksilluni coconut-simik ammalu annuraatuqanginnik pisimalutik naittumik aiqarlutik qaujitittinasuklutik uqquusivalianinganik nuna.
Bolatta Silis-Høegh Haveforeningen “Sisimiut” Anno 2068 (2009) Ajjigiingitut tusagaksalirijiit 16 × 16 miita© SANAUGALIUQTI
AtungikkaluaqLuni qallunaatitut takuksautitaunasungninganik, Silis-Høegh sivuniksamik KalaaLimiutitut nunanganik takuksautittinasukpuq tamanna avatigijanga asijjiqpalialiraluaqtillugu, ukiuqtaqtumiutat piqutigijangit kajusiinnarniaqput. “Piliriqattaqpungali Nunavut takuksautinnasukLugu. Suuqaima tarninnut pisimangmat,” Uqalauqtuq Silis-Høegh pijjutiqaqLuni ilaqammaringninganik nunani sanaugaliuqattarninganik [2]. Takuksautittiluni sanauganganik nunlinguangujumik takujagaqarvingmit pingiLunili nunallaringmit takuksautittingiLuni, Silis-Høegh takuksautittimmarikpuq Haveforeningen “Sisimiut” Anno 2068-mit.” Aviksisimalluni nunallaringanik imaittungaarmigli atungaaliqLuni pinguatuinnarnik kisianili qaujitittinasukpuq nunarjualimaaq uqquusivalialirninganik.
Melissa Shaginoff Qaujitittinasuktut ilitarijaunirmut (Naglingniq Ankuritjimit) (2020–Ullumimut) tikiutillugu Ajjiliuqtausimajuq© SANAUGALIUQTI
Ilitarijausimajumik qaujitittinasukLutik (2020–Ullumimut tikiutillugu) Takuksauttiarniqsauvut tamatuminga qaujitittinasungnirmik inulimaanik. Taana nunalingmiunik pilirangujuq, piliraingulluni Ahtna amalu Paiute Alaaskamiutaulluni sanaugaliuqtimut Melissa Shaginoff-mut , qijuarjungnik atuqLuni suurlu nunaminik qaujitittinasungnirmut, tamale ajjiliuqsimajutigut takuksautitaullutik. Amiaqsimallutiglu takuksautitausimallutik nunaqaqaaqsimajut nunangitta atinginnik, gavamalirinirmut uqausiusimajut ammalu ilinniarutaujut uqausitaqarnik, titiraqtigijanganik pijausimalluni tamakkuninga nunanik nalunaiqtausimajunik. Atausiq iqaijjutaummarikput imaittumik, “nunaqaqaaqsimajut nunaganiipugut.” Asiattauq titiraqsimajuq imailingavut, “nunaqaqqaasimajut qaujimattiarninginnik ikajuqtauttiarialiit.”
“Ilinniarqimagiaqaqpugut iqqaumattiarluta piliriangujunik tamaani nunattinni; nunaqaqqaaqsimajut Inuit piliriarijanginnik, qaujitittijuq Shaginoff [3]. “Taimanna sivuniksamut kajusiinnarutaujunnattiarmat.”
Melissa Shaginoff Qaujitittinasuktut Ilitarijaunirmut (Ankuritjimit) (2020–Ullumimut) tikiutillugu Ajjiliuqtausimajuq© SANAUGALIUQTI
Uqausiusimajut qaujimajjutauvut tamakkua nunaqaqqaaqsimajut taimannganituqaaluk kamajiunginnarmata nunqutiminik taijaminik angiramik. Atiliurutigisimajanga nalunaiqsimattiaqpuq nunqutigijanganik, pisimakkanniliqLutiglu ammalu ikpigusuttiaqLutik nunqutiminik tamakkutiguunaq titiraqtausimajutigut nalunaiqsisimallutiglu nunaqutigijanginnik uqausituinnakkut nunaqutigijanginnik titiraqtausimajutigut ajigingittiaqLuniuk.
Rájácummá –Kuniktausimajuq nunqutigijaujuup kiglinganik (2017–18) tamannatitut pijausimajuq iniksamik pinirmik. Taanna piliriangujuq, aaqqiktausimajuq taakkununga Saami Niillas Holmberg, Jenni Laiti ammalu Outi Pieski-mut, takuksauniqaqpuq 8-ngujunik titraqsimajunik tamaani Deatnu kuuqutinganik nunaliralaarijaujumik, tamaani kigliqaqput Finland ammalu Norway-mit. Tamanna kigligijanga tamaannippuq Sapmi, nunaqaqqaqsimallutik inugijaullutik Norway-miunut, Finland-miunullu ammalu Swedenmiut ammalu Rasiamiut nunangata ilangani. Tamaani Rájácummá, takuksaungitumit kigligijauvut kisianili takuksautitaulluni unikkanguatigut ingiqattaqtunik ammalu imarmik aviksimajjutaujuq Deatnumit, uvvaluunniit taijaujuq “Kuugjuaq.”
Niillas Holmberg, Jenni Laiti ammalu Outi Pieski Rájácummá – Kuniktausimajuq Nunaqutigijaujuup kiglinganik (pijunnaqpusi kisiani aturiaqaqtassinnik) (2017–18) Ajjiliuqtausimajuq© SANAUGALIUQTI
Rájácummá – Kiss from the Border
land is the question, the answer is land
scoop the water along the stream,
cut the branches along the grain
let the river be the bridge
clean water, the sacred song
lucky feather as an amulet
blessing
only take what’s needed
the answer is land
gažaldat eana, vástádus eana
álo álmmastit miehterávdnjái,
miehtemurrii álo njáskat
johka ieš min šaldi
buhtes čáhci, sáivaluohti
leavvedolgi várjalussan
buressivdnádus
váldit dušše maid dárbbaša
vástádus eana
[4]
“Nunalingmiutanut piliriqattalauqput kigliliuqLutik, ikpinnalauqpuq suurlu nuna titiraqLuni unikkanguanik,” uqalauqpuq Holmberg [5]. “Maanaujurli ikpingnaqpuq Rájácummá pigiaqtitaulluni uvattinnut kisianili nangminirijaulluni nunalingmiunut pilirilauqtunut.”
Niillas Holmberg, Jenni Laiti ammalu Outi Pieski Rájácummá – Kuniktausimajuq Nunaqutigijaujuup kiglinganik (kiujjutaujuq Nuna) (2017–18) Ajjiliuqtausimajuq© SANAUGALIUQTIXS
TunnganiqaqLuni Saamimiut tukisiumajangittigut pivallianginnaqtumikinuusirmit, unikkaangua suurlu tiliriinnaqpuq inungnik tautuqujillutik nunamik-aturiaqarninginnik tauvungaimaaq ilaginiarmajjuk, kamagittiarlugulu amma pivalliatiinnarlugu, uqalimaaqLuni Saamimiut ungnanganirmiutat uqausingititut “gazaldat eana, vastadus eana” uvalluunniit qallunaatitut, “Nuna apiqqutauvuq, kiujjutaujurli Nuna.” Nunamik pitaqammaringninganik, Holmberg, Laiti ammalu Pieski uqallaqatigiingnirmik matuiqsilauqput pijjutiqaqLutik kamattiarnirmik ammalu nangminiq gavamaqalirlutik taakkununga Saamimiutat inungit, suurlu tuksirarutaulluni “Nunamik nangminiqaqataumariliqLutik ammalu inungit nikagusuttiaqLutik amma ikpigusuttialiqLutik” [6].
Saqitittillutik ammalu sanauganik sanaqatauliqlutik nunammarigijanginniilutik, nunaminik amma nunaminut, taakkua sanaugaliuqtiit nalunaiqsimmaringmata qanuq aaqiksiqattarninginnik sanaugaliuqtaminik qallunaat nunangata silataaniiLutik. Qanurli sanaugaliuqtavut ukiuqtaqtumiutammariuninginnik takuksautititjunnaqpita? Tamakkununga sanaugaliuqtinut, kiujutaujunnaqpuq imanna, Nuna. Qallunaat nunangannut aullangikkaluarlutik, silarjuap ukiuqtaqtuqutinginnirmiut sanaugaliuqtiit sanaugaliuqtaminik qaujititijunarmata nunallarigijanginik upaksimajanginnik sanaugaliuqpaglutik, imminik qaujitittilutik qallunaat nunanganningikkaluarlutik. Pijjutiksaqatiarmata ammalu sanavakLutik inungnut ilagiigutaujunnattiaqtumik tamaani silarjuap ukiuqtaqtuanit nunaqaqtunut. Sanaugaliurniq ukiuqtaqtumiutanut sanajauvakpuq, ukiuqtaqtumit ammalu ukiuqtaqtumut sivuniksarijaulluni sanaqattaqput.
Laura Hodgins qallunaangulluni nunaqaqpuq Sombakemit tamaaniDrygeesemit Nunattiarmit (Yellowknife-mit, Nunattiarmit). Maannaujuq ilinniaqtitauvuq sanaugaliurnirmit Tavani Concordia Silattuqsarvigjuanganik Montreamit, Quebec-mit, titiraqLuni qanuq sanaugaliurnirmit pivallianiqarnirmik Nunatiarmit. Ukiuqtaqtumiutauluni, Hodgins pijumammarikput qanuq angiglitittigiaqarnirmik sanaugaliuqtinik tamaanirmiutanik ukiuqtaqtumit.
UJJIRIJARIAQAQTUT
1. Tamarmik uqausiujut Maureen Grubenmut, apiqsuqtaulluni Laura Hodgins-mut January 2023.
2. Bolatta Silis-Høegh tamarmik uqausirikkanniqtangit Laura Hodgins-mit apiqsuqtillugu, February 2023.
3. Melissa Shaginoff niruaqtangit uqausirikkanniqLunigillu sanaugaliuqtiup uqausinginnik, April 2023-ngutillugu, melissashaginoff.com/portfolio.
4. Niillas Holmberg, Jenni Laiti ammalu Outi Pieski, Rájácummá – Kuniktausimajuq nunaqutigijaujuup kiglinganik, 2017–2018, http://www.outipieski.com/installations-collages/kiss-from-the-border/.
5. Niillas Holmber tamarmik uqausirikkanniqtangit, titiraqtaujuq Laura Hodgins, February 2023.
6. Niruaqtaujuq uvangat Homberg, Laiti ammalu Pieski-mit sanaugaliuqtiup uqausinginnik, takulugu titiraqtausimajut 4-mit qulaanit.
Taana titiraqtaulauqpuq aujakkut 2023 taakunani Inuit sanauganginnit.